تاریخچه تأسیس بانك ملی ایران

تشكیل بانك به شكل جدید نخستین بار در سال 1258 هجریشمسی(1296 ه‍ - ق ) ده سال قبل از بوجود آمدن بانك شاهی ازسوی حاج محمد حسن امین دارالضرب یكی از صرافان بزرگ تهران بهناصرالدین شاهقاجار پیشنهاد شد . متاسفانه این پیشنهاد با دخالتهای بیگانگان و عوامل آنان جامه عملنپوشید و بجای آن بانك شاهی در ایران مستقر گردید.

پس از استقرار مشروطیت هنگامی كهدولت از مجلس شورای ملی اجازه استقراض خارجی خواست، احساسات ملی كه از وامهایگذشته و رفتار بانكهای بیگانه جریحه دار شده بود به هیجان آمد و نمایندگان مردم بهمنظور قطع نفوذ سیاسی و اقتصادی بانكهای مذكور و در ترمیم وضع مالی خزانه ضمنمخالفت با استقراض خارجی تاسیس بانك ملی را خواستار شدند، و جمعی از بازرگانان وصرافان متعهد مشاركت در این بانك شدند و در آذرماه 1285 با اعلانیكه مبیناحساسات عمومی و علاقه مردم به تاسیس یك بانك اعتباری ملی در ایران بود، انتشاریافت .
در روز 23 آبان 1285 میرزا ابوالقاسم ناصرالملك وزیر مالیهوقت مظفرالدین شاه در مجلس شورای ملی حاضر شد و از اوضاع نابسامان مالی كشورخبرداد و پیشنهاد داد كه دولت برای رفع این مشكل مبلغی از كشورهای اروپایی وامدریافت كند كه با مخالفت شدید نمایندگان مواجه شد . نمایندگان پس از شور و پیگیریدر روز 9 آذر ماه همان سال با تأسیس بانكی كه بتواند برای كشور سود داشته و باسپرده های مردم به نفع كشور و مردم كاركند موافقت كردند. خبر تشكیل بانك ملی باسرمایه 15 میلیون ( 30 كرور) قابل افزایش به 50 میلیون تومان با وجد و شعف عمومملت روبرو شد.

از طرفی دیگر تغییرات ناگهانی در اوضاع سیاسی و انعقادقرارداد 1907 میلادی بین دولتهای روسیه و انگلیس و تقسیم ایران و نیز آغاز جنگجهانی اول و ورود نیروهای اشغالگر به ایران تمام كوششها و تلاشهای تشكیل بانك ملیرا نقش بر آب كرد و این آرزوی بزرگ مردم سالها به تعویق افتاد.

پس از پایان جنگ جهانی اول و خروج اشغالگران از ایران ،سرانجام قانون تاسیس بانك ملی ایران در جلسه مورخ 14 اردیبهشت 1306 به تصویب مجلسرسید و اساسنامه بانك در 14 تیر ماه 1307 مورد تصویب كمیسیون مالیه مجلس قرار گرفتو در روز سه شنبه20 شهریور 1307 بانك ملی ایران در تهران رسماً كار خود را آغازكرد.

اولین مدیر عامل بانك ملی دكتر كورت لنیدن بلات و معاون اوفوگل به همراه 70 كارشناس از كشور آلمان به ایران آمدند.

بر حسب اساسنامه بانك ، بانك ملی ایران بصورت یك شركت سهامیدارای شخصیت حقوقی شناخته شد و تابع قوانین تجاری تلقی گردید .

سرمایه اولیه بانك 20 میلیون ریال بود كه فقط 8 میلیون آنپرداخت شد و در سال 1314 سرمایه بانك به 300 میلیون ریال و در سال 1331 به دومیلیارد ریالافزایش یافت كه تمام آن پرداخت شده است.

با توجه به اینكه در آن تاریخ متخصصین بانكی در ایران وجودنداشت بموجب قانونی اجازه استخدام اتباع سویسی یا آلمانی بمنظور اداره بانك دادهشد. تعداد كاركنان بانك در روز افتتاح اعم از ایرانی و آلمانی از 27 نفر تجاوزنمی‏كرد در حال حاضر تعداد كاركنان بانك ملی ایران بالغ بر 45 هزار نفر است .

در ابتدای تاسیس بانك علاوه بر شعبه مركزی دو شعبه در بازارتهران و بندربوشهر كه مهمترین بندر بازرگانی آنروز ایران بود تاسیس گردید .

نخستین نمایندگی بانك در خارج از كشور در سال 1327 درهامبورگ تاسیس شد .

تاسیس بانك كارگشایی: در سال 1305 بنگاهی بنام موسسه رهنیدولتی ایران، از محل وجوه صندوق بازنشستگی كاركنان دولت برای رفع حوائج مردم بوجودآمد كه تا سال 1307 تحت نظر وزارت دارایی اداره می گردید پس از تاسیس بانك ملی بهاین بانك واگذار و در سال 1318 این موسسه بنام بانك كارگشایی مرسوم و یكی ازسازمانهای تابعه بانك ملی محسوب شد.

در تاریخ 22 اسفند ماه 1310 حق نشر اسكناس از تصویب مجلس شورای ملیگذشت و رسماً به مدت 10 سال بانك ملی ایران اعطا شد كه به خودی خود قابل تمدید بودو در فروردین ماه 1311 نخستین اسكناس بانك ملی ایران انتشار یافت .

صندوق پس انداز :در سال 1318 بموجب قانونی بمنظور تشویق و ترغیب مردم به پسانداز، صندوق پس‌انداز بانك ملی ایران تاسیس شد كه پس از استقرار نظام بانكداریاسلامی بصورت قرض الحسنه پس‌انداز، یكی از واحدهای فعال بانك به شمار می رود .

نخستین مجله اقتصادی كشور در سال 1313 انتشار یافت كه اولیننشریه آماری، اقتصادی و مالی در ایران بود كه به تهیه شاخص قیمتها، شاخص عمدهفروشی و تحول وقایع اقتصادی مبادرت و توانست گام موثری برای تهیه زمینــــــــهمطالعــــــــات اقتصادی در كشــــــور را فراهم آورد این نشریه به همت دكتر لوتسگیلهامر DR. Lutz Glelhammer اولین رئیس اداره بررسیهای اقتصادی و احصائیه(آمار) بانك منتشر شد .

بانك كشاورزی تفكیك بانك فلاحتی از بانك : در قانون اجازهتأسیس بانك مقرر شده بود چنانچه دامنه معاملات شعبه فلاحتی بانك، توسعه یابد بهبانك مستقلی تبدیل گردد. در تاریخ 25 تیر ماه 1312 شعبه فلاحتی بانك ملی ایرانتفكیك و به بانك مستقلی نام بانك كشاورزی تبدیل شد .

بانك مركزی : تا قبل از سال 1338 بانك ملی ایران وظایف بانكمركزی مانند حق انحصاری انتشار اسكناس و تنظیم جریان پول كشور را بعهده داشت درسال 1338 لایحه اساسنامه بانكی و پولی ایران به تصویب مجلس رسید و از هجدهم مرداد1339 وظایف بانك مركزی از بانك ملی منتزع و با سرمایه 6/3 میلیارد ریال فعالیت خودرا آغاز نمود.